Η ΚΑΥΣΗ ΤΩΝ ΥΠΟΛΕΙΜΜΑΤΩΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΣΤΙΣ ΓΕΩΡΓΙΚΕΣ ΕΚΤΑΣΕΙΣ. ΜΙΑ ΛΑΝΘΑΣΜΕΝΗ ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΠΟΥ ΕΠΙΒΑΡΥΝΕΙ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΑΥΞΆΝΕΙ ΤΙς ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΕΣ ΠΥΡΚΑΓΙΑΣ

Γιώργος Ευθυμίου
Δρ. Δασολόγος-Περιβαλλοντολόγος
Κυριάκος Σκορδάς

Δασολόγος-Περιβαλλοντολόγος

Η συνεχής μεταβολή του κλίματος τις τελευταίες δεκαετίες και οι δυσμενείς προβλέψεις τω επιστημόνων για τις επόμενες έχουν προβληματίσει την ανθρωπότητα. Τα ακραία καιρικά φαινόμενα έντονες πλημμύρες, παρατεταμένες άνομβρες περίοδοι το λιώσιμο των πάγων, η άνοδος της στάθμης της θάλασσας, είναι μερικά από τα φαινόμενα για τα οποία ευθύνεται το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Όλα αυτά τα γεγονότα προβλημάτισαν την διεθνή επιστημονική κοινότητα, προκάλεσαν την διενέργεια διεθνών συνεδρίων, συσκέψεων και την από κοινού λήψη αποφάσεων και μέτρων.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα πρόσφατου συνεδρίου μέσα στα τελευταία χρόνια ο άνθρωπος με τις δραστηριότητες του έχει αυξήσει το διοξείδιο του άνθρακα περίπου κατά 15%, ενώ αντίστοιχα έχει ελαττώσει το στρώμα του όζοντος σχεδόν κατά 10%. Οι επιδράσεις στη ρύθμιση της θερμοκρασίας του πλανήτη είναι μεν κατανοητές, αλλά η διατάραξη που έχει επέλθει πιθανόν να έχει απρόβλεπτες συνέπειες. Τα στοιχεία αυτά έχουν καταγραφεί αλλά και έχουν γίνει κοινά αποδεκτά, όπως καταγράφονται στις διεθνείς συνθήκες και πρωτόκολλα (Ρίο, Κιότο) Το περιβάλλον χρειάζεται τη βοήθεια μας και τον κατάλληλο σεβασμό μας. Αναγκαία κρίνεται η ανάπτυξη οικολογικής συνείδησης και συμπεριφοράς, η οποία είναι αποτέλεσμα της κατάλληλης παιδείας των πολιτών κατά κύριο λόγο και κατά δεύτερον θέμα πολιτικής απόφασης και στρατηγικής. Απαιτείται όλη η ζωή και η δράση των πολιτών να διέπεται από οικολογικές ευαισθησίες και σεβασμό προς το περιβάλλον. Πρέπει να μειωθεί στο ελάχιστο η επιβάρυνση του οικοσυστήματος με στερεά, υγρή και αέρια ρύπανση. Για το λόγο αυτό πρέπει να χαραχθεί πολιτική περισσότερο φιλική προς το περιβάλλον ιδιαίτερα ως προς τους χειρισμούς που έχουν καθιερωθεί σχετικά με την βιομάζα που απομένει από διάφορες καλλιέργειες, πιο συγκεκριμένα πρέπει να ληφθούν άμεσα μέτρα για :

1. Καύση καλαμιών
2. Καύση κλαδιών που προέρχονται από τις κλαδεύσεις
3. Καύση καλαμιώνων σε υγροτόπους
4. Καύση βλάστησης σε ρέματα

Η καύση των καλαμιών στις γεωργικές εκτάσεις είναι μια πρακτική που εφαρμόζουν συχνά οι Έλληνες αγρότες με σκοπό την απομάκρυνση της «ανεπιθύμητης» προς αυτούς φυτικής ύλης. Αφορά υπολείμματα της γεωργικής τους παραγωγής ή αγροστώδη βλάστηση που αναπτύχθηκε στο χωράφι τους μετά από τη συγκομιδή. Εκτιμώντας οι ίδιοι οι αγρότες πως η παρουσία των σιτοκαλαμιών θα τους δυσκολέψει κατά την εκτέλεση των γεωργικών τους εργασιών προβαίνουν στην καύση. Η εποχή που συνήθως η καύση αυτή γίνεται είναι στο τέλος του καλοκαιριού και στην αρχή της άνοιξης. Η πρακτική σκοπιμότητα είναι να μην υπάρχουν ξερά χόρτα η καλάμια, ώστε να μπορέσουν να κάνουν το όργωμα και την σπορά. Καταρχάς πρέπει να επισημανθεί πως συχνά η καύση αυτή ξεφεύγει από τα όρια της ιδιοκτησίας τους και καίει τα φυτικά όρια των χωραφιών, τους φυτοφράκτες, την παρόδια βλάστηση, την βλάστηση που υπάρχει πέριξ και μέσα στα στραγγιστικά και αρδευτικά κανάλια. Αρκετές φορές μάλιστα από λάθος καίγονται μεγάλα δασικά δέντρα ή και ολόκληρα αλσύλλια ή χώροι πρασίνου γύρω από την εθνική οδοποιία. Μερικές φορές παρατηρούνται και δυσχέρειες στην κίνηση των οχημάτων είτε λόγω κακής ορατότητας από τους καπνούς, είτε λόγω μεταπήδησης της φωτιάς από το ένα πρανές του δρόμου στο άλλο. Ζημιές επίσης προκαλούνται σε εγκαταστάσεις μεταφοράς ρεύματος ή σε κολόνες του Ο.Τ.Ε.

Καύση καλαμιών μετά το θερισμό και την συλλογή του σιταριού και του καλαμποκιού, η νεκρή βιομάζα που απομένει στα χωράφια, έχει καθιερωθεί, πολύ λανθασμένα κατά παράδοση, να καίγεται. Έχει επικρατήσει στους αγρότες η άποψη ότι με αυτό τον τρόπο βελτιώνεται και η απόδοση του χωραφιού, ανεξάρτητα ότι κατά την νέα καλλιέργεια, την επόμενη χρονιά γίνεται και πάλι κατάχρηση στη χρήση λιπασμάτων.
Αυτό έχει ως συνέπεια :
• να ελευθερώνονται τόνοι διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα, ενώ υπάρχει παγκόσμια προσπάθεια για δραστική μείωση των εκπομπών αέριων ρύπων
• να μην λαμβάνονται μέτρα πυρασφάλειας, οπότε συχνά να καίγονται γειτονικές δασικές εκτάσεις
• να καίγονται γειτονικές δενδροκομικές καλλιέργειες
• να καίγεται η βλάστηση σε γειτονικές ρεματιές
• να καταστρέφεται η εγκαταστημένη βλάστηση σε πρανή δρόμων που γειτνιάζουν με γεωργικές καλλιέργειες στις οποίες εφαρμόζεται καύση
Η άροση του χωραφιού μετά το θερισμό και η αναμόχλευση της νεκρής βιομάζας στο έδαφος μπορεί να βελτιώσει μέσω της αποσύνθεσης της το έδαφος και να το εμπλουτίσει με θρεπτικά συστατικά.

Καύση κλαδιών που προέρχονται από τις κλαδεύσεις σε δενδροκομικές καλλιέργειες. Η καύση των προϊόντων κλαδεύσεων εφαρμόζεται κατά κόρον κυρίως κατά το κλάδεμα στις ελιές. Οι κίνδυνοι και τα προβλήματα που προκύπτουν είναι όμοια με αυτά της καύσης των καλαμιών, ενισχυμένα με τον κίνδυνο συχνά να καίγονται και ελαιοπερίβολα εξαιτίας δυνατού ανέμου και των ανεπαρκών μέτρων ασφαλείας.
Μια οικολογική αντιμετώπιση του προβλήματος μπορεί να επιτευχθεί με την χρήση φορητών μηχανημάτων θρυμματισμού των κλαδιών και στη συνέχεια την διασπορά και την χρησιμοποίηση των προϊόντων τεμαχισμού - θρυμματισμού ως λίπανση στο χωράφι.

Καύση καλαμιώνων σε υγροτόπους. Αυτή η τακτική είναι μια άλλη κακή συνήθεια που εφαρμόζουν κυρίως οι βοσκοί ώστε να εξασφαλίζουν βοσκήσιμη ύλη για τα κοπάδια τους, και κατά δεύτερον οι γεωργοί που έχουν γειτονικές γεωργικές καλλιέργειες. Η ζημία που προκαλεί αυτή η συνήθεια στα οικοσυστήματα περιοχών οι οποίες προστατεύονται συνήθως από ευρωπαϊκές και διεθνείς συμβάσεις, είναι πολλαπλή. Καταστρέφονται σημαντικοί βιότοποι για την πανίδα και μειώνεται η βιοποικιλότητα της περιοχής. Κρίνεται αναγκαία η εκπαίδευση - ενημέρωση των τοπικών πληθυσμών για την αναγκαιότητα και χρησιμότητα αυτής της βλάστησης για την τοπική πανίδα, το φιλτράρισμα και βελτίωση της ποιότητας των νερών που διαρρέουν από τους καλαμιώνες.

Καύση βλάστησης σε ρέματα όσα από αυτά έχουν διασωθεί σε περιοχές που επικρατούν κυρίως καλλιέργειες. Με αυτή την ταχτική καταστρέφονται :

• η βιοποικιλότητα της περιοχής
• θέσεις φωλεοποίησης για την πανίδα της περιοχής
• θέσεις τροφοληψίας της πανίδας της περιοχής
• η οικολογία του τοπίου

Παράλληλα καύση βλάστησης συμβαίνει και στα κανάλια των αρδευτικών ή αποστραγγιστικών δικτύων. Γεγονός είναι πως συχνά οι καύσεις αυτές γίνονται από αμέλεια, ενώ άλλες φορές αποτελούν ένα κατάλοιπο παλαιότερων πρακτικών. Η Πολιτεία στις περιπτώσεις αυτές έχει μεριμνήσει ώστε προληπτικά να διαμορφώνει νομοθετικό πλαίσιο, αλλά στην πράξη δεν υπάρχει μηχανισμός ελέγχου για την τήρηση της υφιστάμενης νομοθεσίας. Επιγραμματικά αναφέρουμε πως η Πυροσβεστική υπηρεσία εκδίδει ειδικές διατάξεις σχετικές με τις επιτρεπόμενες ενέργειες, ως προς το χρόνο, για την καύση των σιτοκαλαμιών. Επίσης υπάρχει μια δέσμευση των καλλιεργητών που υπόκεινται σε καθεστώς επιδότησης να μην επιτρέπεται η καύση των σιτοκαλαμιών (και αυτό είναι μια έμμεση αλλά εμφανής επισήμανση για την αρνητική επίδραση της καύσης). Επίσης σύμφωνα με εγκυκλίους που έχει αποστείλει το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων δεν επιτρέπεται οποιαδήποτε ενέργεια καύσης στις γεωργικές εκτάσεις που βρίσκονται εντός των περιοχών NATURA 2000, ενώ σε κάθε άλλη περίπτωση η καύση μπορεί να γίνει μόνο με έγκριση της αρμόδιας Διεύθυνσης Γεωργίας και μετά από αυτοψία της υπηρεσίας για την περιεκτικότητα των οργανικών στοιχείων στο συγκεκριμένο χωράφι που τυχόν θα δοθεί η άδεια.

Η αδυναμία φύλαξης, η αδυναμία ταυτόχρονης εξυπηρέτησης των αγροτών από πς γεωργικές υπηρεσίες για αυτοψίες, η έλλειψη αστυνόμευσης και η απουσία συγκροτημένης ενημέρωσης και καθοδήγησης του αγροτικού κόσμου έχουν ως αποτέλεσμα την ανεξέλεγκτη καύση στις ελληνικές γεωργικές εκτάσεις, με ζημιογόνες συνέπειες στην άγρια πανίδα και τα ενδιαιτήματα της, στα στοιχεία της βιοποικιλότητας και στην απελευθέρωση διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα.

http://www.e-artemis.gr